سخن گفتن و تکاپو برای راز زدایی از اموری که ذاتا کشف ناشدنی هستند، شوق و ذوقی غریب دارد. با اینکه شاید بدانیم این راز سر به مهر هرگز به چنگ نیاید اما شهوت رازدانی انسان را ترغیب به جُستن می کند و آدمی متحیر و مشتاق بر دیوارهای بلند معنی سرک می کشد تا بلکه بفهمد صاحب خانه راز، چه در پس پرده دارد؟ هیهات از این تلاش نافرجام که پس از عمری تکاپو باید گفت که نداستم چه بود و چرا چنین بود؟
آیا
می توان انتظار داشت که یک شاعر، شعر خویش را " بازسُرایی" کند؟ مقصود من
از باز سرایی، ویرایش و دستکاری شعر نیست بلکه سرودن آن به هملن کیفیت
نخستین است. البته بعید است شاعری یافت شود که شعری را دوبار سروده باشد .
گویی که هر شعر، پس از سرایش از ذهن و ضمیر شاعر دور می شود.
اگر در
این بین بخواهیم میان تجربه ی شاعران و پیامبران قیاسی انجام دهیم شاهد یک
تفاوت قابل توجه خواهیم بود. به عنوان مثال حضرت رسول -ص- در قران بارها
تجارب مشابهی را داشته است و گاه این تجارب نعل به نعل بازسرایی شده اند و
یا با اندک تغییری دوباره سروده شده اند.
البته این موضوع نیاز به
بررسی بیشتری دارد اما شاید به عنوان یک نتیجه گیری اولیه بتوان گفت که
منبع الهام پیامبران بر خلاف شاعران مضامین اش را پس از سروده شدن، رها نمی
کند و آن اندازه که لازم بداند آنها را " بازسُرایی" می کند.
الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ
الْمَلَائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ
یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ
قَدِیرٌ ﴿1﴾
سپاس خداى را که پدید آورنده آسمان و زمین است [و]
فرشتگان را که داراى بال هاى دوگانه و سه گانه و چهارگانه اند پیام آورنده
قرار داده است در آفرینش هر چه بخواهد مى افزاید زیرا خدا بر هر چیزى
تواناست (1)
قرآن دارای یک سری آیاتی است که انتخاب نوع برخورد با آنها بسیار حساس به
نظر می رسد. بطور مثال آیه هایی که سخن از علم داود و سلیمان دارد و پرواز
سلیمان بر باد و یا زنده نگه داشتن چند نفر به مدت 309 سال و ... دارد را
می توان از این دسته دانست.
در آیه فوق نیز سخن از فرشتگان چند باله
است. اینکه ایا بایستی این ایات را حمل بر ظاهر کرد یا برداشتی دیگر از آن
داشت مساله مهمی است. به نظر من حتی اگر این گزاره ها را مجازی یا تمثیلی
تلقی کنیم، آنگاه یافتن مقصود مورد نظر ایه نیز بدین سادگی ها نخواهد بود و
گاه بافندگی های غیر قابل قبولی نیز در این میان شکل می گیرد. البته در
این آیه قید یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ نشان دهنده این است که این
مخلوقات که موجب شگفتی شماست بر خداوند بسیار آسان است و شاید این کمکی به
طرفداران اصالت ظاهر باشد که برخوردی مستقیم با ایات دارند.
آنچه که به یک رابطه جهت و اعتبار می دهد، هرگز طولانی بودن آن نیست بلکه
شدت و کیفیت آن است. چه بسا رابطه های مدیدی که با یک واقعه جدی از هم می
گسلند و چه آشنایی کوتاهی که گاه صمیمیت و همدلی سالیان را گویی با خود
دارد.
گاه پیش می آید که حضور شخصی در زندگی ما تنها به اندازه یک نگاه
است و یا شاید زمانی به قدر بیان یک جمله یا بیشتر و اما همین کافی است تا
حالی را دگرگون سازد.
به نظر می رسد یکی از آفات یک رابطه طولانی،
کاهش کیفیت و اثرگذاری آن رابطه است. شاید در ارتباط شمس و مولانا، شمس
دریافته بود که دیگر آن تاثیر را بر روح و جان مولانا ندارد و لذا ترک وی
کرد ( گرچه روایت های تاریخی مسائل دیگری را بیان کرده اند).
در واقع شمس از مولانا کناره گرفت تا شاهد شکفتن مولانا باشد و راز اثرگذاری نیز شاید در خاتمه دادن به موقع یک ارتباط است.