مادر، به احتمال قوی خالصانه ترین منبع محبتی است که هر انسانی در زندگی می تواند تجربه کند. چه زمانی که این محبت عینی باشد و چه آن که در خاطره و ذهنی. شاید نوع نخست را همه افراد تجربه کرده باشند اما نوع دوم را تنها کسانی درک می کنند که دچار فقدان حضور مادر باشند و جالب اینکه هیچگاه فقدان مادر به معنای فقدان محبتش نبوده و نیست و به یاد مادر بودن و با خاطره او زیستن نیز تجربه ای نزدیک به تجربه ی عینی است. مادران را بسیار گرامی بداریم که هیچ زیستنی همچون زیستن با مادر، به آدمی تجربه ناب محبت بی دریغ را نمی بخشد. روز مادر و روز زن به همه مادران و زنان مبارک باد.
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِکَ غَدًا ﴿23﴾
و زنهار در مورد چیزى مگوى که من آن را فردا انجام خواهم داد (23)
اصیل ترین خواسته ها و آرزوهای انسان آنهایی است که تا لحظه تحقق، پنهان و
رازآلوده هستند. معمول اینست که آنچه که ار درون به بیرون منتقل می شود،
نیرو و احساس خود را یا بطور کلی از کف می دهد و یا اینکه بدل به خواسته ای
معمولی می گردد.
مولانا از قول پیامبر -ص- نقل می کند که نهان کردن سر و خواست آدمی شرط رسیدن به آن خواسته است:
گفت پیغامبر که هر که سر نهفت
زود گردد با مراد خویش جفت
دانه چون اندر زمین پنهان شود
سر او سرسبزی بستان شود
زر و نقره گر نبودندی نهان
پرورش کی یافتندی زیر کان
سه فصل منتشر شده از سریال خانه پوشالی یا همان House of Cards رو دیدم. جدای از بحث فنی فیلم سازی که من از آن اطلاعی ندارم، به نظرم فضاسازی و انتقال معنا در این سریال فوق العاده خوب است. از بازی خیره کننده کوین اسپیسی هم نمی توان براحتی گذشت. شب گذشته آخرین قسمت این سریال در فصل 3 را تماشا می کردم . حقیقتا صحنه قتل ریچل برای من بسیار آزار دهنده و هضم ناشدنی بود. سرنوشت شومی است که انسان در اوج جوانی قربانی محکم کاری سیاستمداران قدرت طلب شود آن هم بدین شکل دردناک. به نظرم این سریال نه تنها تصویر خوبی از سیاست آمریکا به نمایش گذاشته بلکه به همه ما می آموزد که همه سیاست مدارها چیزی شبیه فرانک آندروود هستند. ای کاش بتوان تقسیم قدرت و حاکمیت را به شکلی سازمان داد که هیچ کسی یکه تاز قدرت نباشد.
قران
در یرخی آیات خود ما را متوجه زمانی می کند که نبوده ایم. نمی دانم چگونه
می شود که انسان بتواند تصوری از عدم خود داشته باشد؟ شاید اساسا به همین
دلیل است که آفرینش آدمی و نعمت وجود تا به این اندازه گران بها و ارزشمند
معرفی می شود.
کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنتُمْ أَمْوَاتًا
فَأَحْیَاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ
تُرْجَعُونَ ﴿28﴾
چگونه خدا را منکرید با آنکه مردگانى بودید و شما را زنده کرد باز شما را مى میراند [و] باز زنده مى کند [و] آنگاه به سوى او بازگردانده مى شوید (28)
حتی در جایی اشاره به این نکته دارد که انسان از هیچ پدید آمده است و این
موقعیت غیر قابل درک هیچ بودن و نبودن از حیرت انگیز تصوراتی است که قران
به آدمی یادآوری می کند.
أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ ﴿35﴾
آیا از هیچ خلق شده اند یا آنکه خودشان خالق [خود] هستند (35)
همین که " خدا " را به عنوان شناسه معرفتی تفکر خود معرفی می کنید بدین معناست که خدا را پذیرفته اید فرقی نمیکند که "خداباور" باشید یا " خداناباور". در هر دو صورت شما به موجود و یا مکانیزم خلقت معتقد هستید و همانگونه که تصور خداباوران از " خدا " مطابق با " خدا " نیست پس تبیین و تصور خداناباوران از " خدا " و مفهوم " خدا " نیز همسان و توجیح گر وی نیست. در واقع چه ما در ستایش خدا سخن بگوئیم یا در رد خدا، حاصل هر دو یکی است از این نظر که هیچکدام برابر وی نیست و شاید مهم همین باشد که اذهان متوجه وی باشد و همه جا سخن از وی باشد حال هر کس به فراخور حالش.
به نظرم سنت پیامبر - ص - حقیقت جویی و دغدغه اصلاح داشتن است و نه این همه شاخ و برگ هایی نامعتبر و بی ربط که امروزه به عنوان سنت پیامبر - ص - معرفی می شوند. بسیاری از تصمیم گیری های پیامبر -ص- تنها اموری روزمره و دارای معنی در زمان و مکان خود است. آنچه که از ایشان برای ما به عنوان سنت یادگار مانده، حقیقت جویی و دغدغه اصلاح فرد و جامعه است که روش و منش ایشان حتی قبل از پیامبری نیز بود. به گمانم بنا بر این تعریف، پیامبر -ص- کماکان و تا همیشه بایستی الگو و اسوه شایسته مسلمانان باشد و مسلمان آن کسی است که به راستی حق طلب و خواستار اصلاح خود و جامعه باشد.
به
نظرم این خانم های عزیزی که در پی احقاق حقوق زنان هستند، روش و منش
نادرستی در پیش گرفته اند. عبارت " تغییر چهره مردانه مجلس " موید این مطلب
است که مردان اند کسانی که این حق را پایمال ساخته اند و این حرکت شان
ظاهرا نوعی ستیز کودکانه و تاریخی با مردان است. جالب اینکه زنان حاضر در
مجلس خود حامی طرح های زن ستیزی بودند که بعضی از مردان مجلس نشین بر ضد
آنها سخن راندند.
خلاصه سخن آنکه به نظر من صرف تغییر چهره مردانه
مجلس دردی را دوا نمی کند و جالب اینجاست که در این بین سخنی از شایستگی و
کارآمدی نیست و فقط باید مردان را برداشت و بجای آن زنان را نشاند .
تا اینگونه کمپین های واکنشی و بدون برنامه و اصول وجود داشته باشد نه تنها حقوقی اعاده نمی شود که حق خوری گسترده تر می شود.
به
گمانم تجربه های عاشقانه در زندگی هر انسانی اگر اتفاق بیفتد، فقط و تنها
فقط یک بار خواهد بود. به دیگر سخن نمی توان متصور بود که چنین تجارب سنگین
عاطفی را چند نوبت در زندگی چشید و پنداشت که همگی آنها راستین است. به
تصور من وارد شدن مداوم در رابطه های ناپایدار و دوستی هایی که موجب احساس
های عمیق می شوند نه تنها لذت بخش نیست که بعضا احساس آدمی را به نوعی
سردرگمی و سطحی نگری می اندازد. بر این باور هستم که ابراز احساسات از
دریچه کلماتی که بار عاشقانه عمیق دارند اگر براحتی بر زبان ما جاری شوند،
نه تنها معادل معنای راستین آن نیستند بلکه نشانگر وجود لایه های سطحی از
احساس و شیفتگی که گاه از عادت یا خوف از ترک عادت است که شکل یافته است.
گاهی فکر می کنم که بازیابی تجارب عاشقانه برای کسانی که در سطحی
قابل توجه آن را درک کرده اند ناممکن یا بسیار دشوار می باشد مگر آنکه این
تجربه این بار نه از درون که از بیرون به آدمی عرضه شود.
انسان عاشق، خوانش دیگر انسان دیوانه است. دیوانگی وجه دیگر عاشقی است و تا دیوانه نباشید عاشق نخواهید شد. وادی جنون آنچنان در وادی عشق تنیده شده که میانشان نمیتوان مرزی متصور شد. قرآن در آیه ای تاثبرگذار پذیرفتن امانت الهی را نشان از دیوانگی انسان می داند .
إِنَّا عَرَضْنَا
الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن
یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ
کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا ﴿72﴾
ما امانت را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند و[لى] انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى دیوانه بود (72)
عده ای از عارفان و صاحبان رای در باب چیستی امانت الهی، آن را به عشق
تاویل کرده اند. در واقع اگر قول این دسته از صاحب نظران را بپدیریم، انسان
حامل عشق، انسانی است که پای در وادی جنون و دیوانگی و شوریده سری می
گذارد. عالمی که بر خلاف تعاریف معمول نه تنها خالی از تعقل و اندیشه نیست
که گاه عین عقل است.
در ادبیات عرفانی ما انسان بی حاصل از عشق، شایسته نابودی است . حافظ در این باره می گوید:
هر آن کسی که در این حلقه نیست زنده به عشق
بر او نمرده به فِتوای من نماز کنید
باری آنکه در وادی عشق پای میگذارد در واقع بر دیوانگی خویش پای فشرده و در راهی رفته است که زیبنده حاملان امانت خداوندی است.
در مطالعه گاه و بیگاه عهد عتیق، گاه به نتایجی می رسم که به نظرم جای کار
بسیار دارد. یکی آنکه لحن سخت و تکلیف مدارانه تورات چگونه بعد ها منجر به
زایش عرفان یهودی شده است؟ یکی از دلایلی که یهودیان عیسی ناصری را هرگز
نپدیرفتند ظاهرا این بوده است که وی را در قواره عارفان خود و یا حتی شاید
کمتر از آنها می یافتند. در واقع معجزات مورد روایت عیسی ناصری را در نزد
عرفای خود حاضر و جاری می دیده اند. البته من بحثم اینجا چرایی عدم مقبولیت
عیسی ناصری نیست. بلکه سخن این است که لحن گاه بسیار
خشن تورات چگونه توانسته عارفانی در قواره عیسی ناصری بسازد؟ مختصر جوابی
را با مطالعه متون یهودی می توان ارائه داد و آن اینکه یهودیان برای گسترش
تورات تصمیم می گیرند که آن را به روز کنند البته با ارائه تفاسیر و قرائت
های درخور و همجوار با متن. شاید که نه دقیقا چیزی شبیه کاری که مسلمانان
حتی امروزه نیز انجام می دهند. می توان تصور کرد که یکی از این رویکردها،
رویکرد عرفانی و رحمانی به تورات بوده باشد. البته من مستنداتی در این باره
فعلا نیافته ام اما حدس میزنم که بایستی چنین مدارکی را بتوان در متون کهن
تفسیری و کلامی یهودی یافت چرا که در نوع فقهی و تفسیر به روز ان در تلمود
شواهد بسیاری وجود دارد.
باری ذکر این نکته لازم است که به نظر من
استخراج عرفان و قرائت های مهرورزانه از قران بسی ممکن تر و سهل تر از
تورات است. باید دید دانشمندان یهودی تا چه حد زبردست بوده اند که چنین کار
سترگی را احتمالا انجام داده اند؟